Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın (UNEP) 2024 Gıda Endeksi Raporu, dünya çapında üretilen gıdanın yaklaşık %19’unun israf edildiğini ortaya koyuyor. Bu durum, açlıkla mücadele çabalarını olumsuz yönde etkileyen önemli bir sorun olarak öne çıkıyor. Gıda israfı, yalnızca ekonomik kayıplara yol açmakla kalmıyor, aynı zamanda büyüme sorunlarını da derinleştiriyor.
Gıda İsrafının Boyutu
UNEP’in raporuna göre, her yıl yaklaşık 1,05 milyar ton gıda israf ediliyor. Bu miktar, dünya çapında açlık veren 783 milyon insanın ihtiyacını karşılayacak miktar dört katıdır. Gıda israfının en büyük kısmı hanelerde gerçekleşmesi; evsel atıkların %61’i bu kategoride yer almaktadır. Perakende ve gıda hizmetlerinde önemli katkılarda bulunuyor; sırasıyla %12 ve %28 oranında israf söz konusu.
Nedenler
Yanlış Tarım Politikaları: Tarım politikalarının kesintisi, üretim aşamasındaki gıda kaybını devam ettirmektedir. Yanlış planlama ve uygulamalar, gıdanın doğru zamanda kullanılmamasına veya uygun şekilde saklanmamasına neden olabilir.
Altyapı Eksiklikleri: Özellikle gelişen depolama ve taşıma seçeneklerindeki eksiklikler, gıdaların yanlış dağılımına yol açmaktadır. Uygun olmayan saklama koşulları ve yetersiz soğuk zincir uygulamaları, gıda kaybını artırmaktadır.
Pazar eşitsizlikleri: Üretim fazlası olan gıdaların pazara ulaştırılması zordur. Bu durum, tedarik zincirinin her aşamada kayıplara neden olmaktadır.
Bilinçsiz Alışveriş: Tüketicilerin ihtiyaç fazlası alışveriş yapması, gıda israfının önemli bir nedenidir. İhtiyaç listesi harcamadan çıkmaktan, gereksiz miktarda gıda satın alınmasına yol açar.
Büyük Porsiyonlar: Restoranlar ve kafeteryalarda sunulan büyük seçenekler, tüketilmeyen yemek artıklarıyla sonuçlanmakta ve bu da israfı artırmaktadır. Müşterilerin tüketebileceğinden fazla yiyecek servisi yapılması sık görülen bir durumdur.
Gıda İsrafının Etkileri
Sera Gazı Emisyonları: Gıda israfının iklim değişikliğine etkisi daha fazla vurgulanabilir. UNEP raporuna göre, gıda israfı yıllık sera gazı salınımının yaklaşık %10’unu oluşturuyor. Bu durum, gıda üretimi için harcanan su ve enerji kaynaklarının da kaybına neden oluyor.
Biyolojik Çeşitlilik: Gıda israfının, tarımda kullanılan doğal kaynakların tükenmesine ve biyolojik çeşitliliğin azalmasına yol açtığına dair bilgiler eklenebilir. Gıda üretimi için gereken arazi ve su kaynaklarının israfı, ekosistem dengelerini tehdit ediyor.
Ekonomik Kaybın Hesaplanması: Gıda israfının ekonomik boyutları detaylandırılabilir. UNEP raporuna göre, gıda israfı dünya ekonomisine yaklaşık 1 trilyon dolara mal oluyor. Bu kaybın nasıl oluştuğu ve hangi sektörleri etkilediği üzerine daha fazla bilgi verilebilir.
Küresel ve Yerel Çözümler
Uluslararası İşbirlikleri: Farklı ülkelerin gıda israfını azaltma konusundaki stratejileri karşılaştırılabilir. Örneğin, Japonya ve Birleşik Krallık’ın uyguladığı başarılı politikalar örnek olarak gösterilebilir
Çözüm Önerileri
Planlı Alışveriş: Gıda alışverişine çıkmadan önce ihtiyaçlarınızı belirleyin ve buna göre alışveriş yapın.
Çirkin Gıdaları Değerlendirin: Görünüşü nedeniyle dışlanan sebze ve meyveleri satın alarak israfı azaltabilirsiniz.
Gıda Atıklarını Değerlendirin: Artan gıdalarınızı kompost yaparak doğaya kazandırılabilir veya ihtiyaç sahiplerine bağışlayabilirsiniz.
Doğru Saklama Yöntemleri: Gıdaların doğru saklanması, bozulmalarını önleyerek israfı azaltması.
Bilinçlendirme Kampanyaları: Avrupa Birliği, gıda israfını azaltmak için halkın bilinçlendirme kampanyaları düzenlemektedir. 2014 yılı “Avrupa Gıda İsrafına Karşı Eylem Yılı” olarak ilan edilmiş ve bu yetenek çeşitli etkinlikler gerçekleştirilmiştir.
Hedefler Belirleme: Avrupa Parlamentosu, gıda israfını 2025 yılına kadar yarıya indirmeyi hedeflemekte ve üye devletlerden bu konuda kurallar izliyor.
Ekonomik Teşvikler: Gıda israfını engellemek amacıyla ekonomik teşvikler sağlanmakta ve gıda kurallarında değişiklikler yapılmaktadır.
Toplumsal Projeler: Her yerde, “Daha Az Gıda İsrafı Cüzdanınızda Daha Fazla Para Demektir” gibi projelerle gıda israfını azaltmayı hedeflemektedir.
Kalori/Protein Tedarik Analizi: Japonya, israfını en aza indirmek için kalori ve gıda tedariki ile tedarik arasındaki dengenin analizini yapmaktadır. Bu sayede hangi gıda gruplarının en fazla israf edildiği belirlenmekte ve buna yönelik yöntemler esas alınmaktadır.
Ekmek İsrafını Önleme Kampanyası: Türkiye’de ekmek israfını azaltmak için çeşitli kampanyalar yürütülmektedir. Bunlar, halkı bilinçlendirerek ekmek israfını azaltmayı hedeflemektedir.
Sonuç
Gıda israfı sorunu, dünya çapında açlıkla mücadele çabalarını ciddi şekilde tehdit ediyor. UNEP’in raporu, bu sorunun çözümü için hem bireylere hem de devletlere önemli askerlerin düştüğünü vurguluyor. Her bireyin gıda israfını azaltma konusunda atacağı küçük bir adım, toplumsal bir dönüşüm sağlayabilir. Bu nedenle, evde tüketimin yaygınlaşması ve gıda israfını önlemek için çaba gösterilmesi gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, her yıl çöpe giden gıda miktarı sadece ekonomik kayıp değil; aynı zamanda şifre ve sosyal adaletsizliklerin de bir özelliğidir. Bireylerin bu çabalarına katkı sağlaması, gıda israfının korunmasında kritik bir rol oynamaktadır.
Bircan Hasgül
Kaynakça:
https://gidaisrafi.com/GidaIsrafiNedir.html
https://www.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=77
https://tr.euronews.com/2024/03/28/bm-her-gun-1-milyari-askin-ogun-cope-gidiyor
